Wanneer de Gespierde Spijker van de jaren ’90 terugdenkt aan zijn historische overwinning, klinkt het lachend: “Dan besef ik dat ik oud begin te worden.” Zandstra is eind december 51 jaar geworden en kan amper geloven dat zijn zege dateert van dertig jaar geleden. “Wat meteen bij me te binnenschiet, is de afsluitende tien kilometer van dit kampioenschap. Hoe Ab Krook mij aangaf hoeveel ruimte ik nog had om achter te mogen blijven op Johann. Ik mocht ongeveer zeventig meter verliezen. Echter, na een aantal rondjes kwam Johann al over mij heen. Dit is vaak de mokerslag, maar deze keer haalde ik vertrouwen uit mijn eerdere zege tijdens het EK in Heerenveen. De volgende herinnering die meteen in me opkomt, is het moment dat Rintje Ritsma en Bart Veldkamp mij vlak na de race optilden. Het was gelukt, echt geweldig!”
Het Noorse publiek in het gloednieuwe Vikingschip was uitzinnig van enthousiasme. “Noren zijn heel chauvinistisch. Ze juichten hard toen ‘hun Koss’ mij inhaalde; een groot verschil met Thialf. Daar gaat het dak er voor alle schaatsers af en is het niet stil wanneer er buitenlanders rijden. In Noorwegen was dit vaak wel het geval, zo ervoeren we. Ze hebben in Hamar zelfs een keer de deuren tegen elkaar opengezet op het moment dat wij Nederlanders moesten rijden. Hierdoor hadden wij tegenwind. Gelukkig zaten er tijdens het WK Allround in ’93 ook veel Nederlanders op de tribune die net zoveel lawaai maakten als de Noren. De lange afstanden gingen me altijd wel makkelijk af en met het publiek erbij kreeg ik een extra boost.”
Het Vikingschip was speciaal gebouwd voor de Olympische Spelen van Lillehammer in 1994. Het was het eerste langebaantoernooi dat in het Noorse stadion werd gehouden, dus Johann Olav Koss moest hier wereldkampioen worden. “Ik had zoiets van: Als het even meezit, dan wil ik dat wel dwarsbomen. Hoe mooi is het dan om in het hol van de leeuw wereldkampioen te worden? Johann vond het voor mij wel mooi dat ik had gewonnen, maar voor hem was het natuurlijk een enorme teleurstelling. Zijn toernooi was mislukt.”
Een jaar later sloeg Koss keihard terug door op de Spelen drie keer olympisch goud te winnen (1.500, 5.000 en 10.000 meter). Zandstra: “Ik had het liever andersom gehad. Hij was in ‘94 niet te kloppen. Wij zaten in de kleedkamer en hoorden de tijden die hij reed. We zeiden tegen elkaar, terwijl we nog moesten rijden: ‘Succes met zilver en brons.’ Het goud was niet meer te halen. Dit was echt bizar.”
Heeft de 51-jarige verder nog speciale herinneringen overgehouden aan het Vikingschip? “Je hebt een grote plas naast het stadion. Als deze bevroren was dan gingen we daar als kwajongens wel eens op onze schoenen overheen. Daarnaast heb ik films gekeken van vroeger zoals ‘The Viking’. Als je dan zo’n Vikingschip op z’n kop ziet, dat heeft wel iets. Ik vind het een indrukwekkend gebouw.” En of zijn hart als ondernemer in dak- en wandbeplating sneller gaat kloppen van zo’n iconisch dak, zegt hij lachend en met een knipoog: “Ik ben een echte staalboer hè, dus met die houten daken heb ik niets.”
Het contact met Koss is altijd gebleven. “We komen elkaar heel af en toe per toeval tegen op Schiphol. Vertel me niet hoe, maar het gebeurt. Jaarlijks op onze verjaardagen feliciteren we elkaar. Ik ben drie jaar geleden in Hamar geweest voor het tv-programma ‘Andere Tijden Sport’. Dat was fantastisch. Om Johann te treffen in het Vikingschip was zo speciaal. Samen met hem heb ik daar nog een paar rondjes geschaatst. Sinds de Spelen van ‘94 was ik er niet meer geweest. Dat je elkaar na zoveel jaren daar weer treft, bijpraat en oude verhalen ophaalt, was heel bijzonder. Geen spat veranderd natuurlijk. Slechts een paar kilootjes zwaarder misschien, maar die waren verborgen achter de dikke trui. Onbetaalbaar was het.”
Ook komend weekend zal de strijd bij de allroundmannen weer tussen Nederland en Noorwegen gaan. Zandstra: “Hoe vaak is dit niet al het geval geweest? Ik vind het wel mooi dat dit weer hetzelfde is. Ik heb nog overwogen om naar Hamar af te reizen om te kijken, maar dan ontbreekt het me aan motivatie om erachteraan te gaan. Ik ben meer een type dat afwacht en als iemand me vraagt om mee te gaan, haak ik meteen aan.”
Heeft de oud-kampioen nog een tip hoe je de Noren kunt verslaan? “Het belangrijkste is om plezier te hebben in het schaatsen en alles eromheen. Dat had ik ook. De rijders weten zelf wel wat ze moeten doen om goed gefocust op de baan te komen. Ieder heeft z’n eigen ritueel. Zo was ik een flierefluiter en Bart Veldkamp zonderde zich juist af om tot een topprestatie te komen. Dus tips… joh, maak er een feestje van!”