Rintje Ritsma was rond 1997 de eerste schaatser die de hulp inschakelde van Ton Leenders. Op aanraden van iemand uit de atletiekwereld werd de elfvoudig nationaal kampioen gewichtheffen uitgenodigd om in een hotelkamer te vertellen over krachttraining voor Sanex, de eerste commerciële ploeg in het schaatsen. “Ze kenden krachttraining wel, maar die focuste zich vooral op de apparaten in de sportschool. Rintje was al aan het pionieren met vrije haltertraining. Hij was enthousiast over mijn aanpak: ‘Die man moeten we erbij halen. Hij moet ons programma verzorgen'. Een specialist als krachttrainer was waarschijnlijk nieuw in die tijd,” vertelt Leenders, die door zijn expertise het vertrouwen kreeg de krachttrainingen om te gooien. “De eerste jaren trainden we met onze eigen spullen buiten, want de faciliteiten die het krachthonk van Thialf nu heeft, waren nergens te bekennen.”
In 2001 werkte Leenders bij TVM voor het eerst met Jac Orie, die daar assistent-coach was. “Hij was in het begin veel op de achtergrond. Als we een overleg hadden, kwamen we als trainers bij elkaar. Jac en ik begrepen elkaar daar heel goed. We hadden een ontzettend goede klik.” Er bloeide een samenwerking op en Leenders stond Orie bij toen hij hoofdcoach werd. Anno 2024 inspireren ze elkaar nog steeds. “Wij hebben dagelijks contact over alles wat ons interesseert, over trainingen en presteren.”
De successen van Ories ploeg en daarmee ook van Leenders begonnen op te vallen toen Erben Wennemars en Marianne Timmer in 2004 wereldkampioen sprint werden. “In Nederland hadden we nooit sprinters. We focusten ons op het allrounden en dat sprinten deden we er een beetje bij, voor rijders die niet zo goed waren in allrounden. Dat veranderde pas toen Peter Mueller bondstrainer werd in 1996. Acht jaar later leverden we ineens twee wereldkampioenen af.” Ook in het buitenland was de interesse gewekt. “Jac was succesvol. Er werd meer op hem gelet. Wat hij belangrijk vond, werd ook belangrijk. Zo kreeg de krachttraining een grote rol binnen het internationale schaatsen.”
Deze beweging werd in de jaren ’90 en begin jaren 2000 niet alleen in het schaatsen in gang gezet, ook in veel andere sporten. Leenders beperkte zijn werkgebied niet alleen tot het ijs. Van beachvolleybal tot bobsleeën, maar ook de turnsters die recent naar de Olympische Spelen gingen, werden door de 64-jarige coach ondersteund. Hij legt het belang van de krachttraining uit: “Voor bijna alle sporten is een enorm vermogen nodig. Vermogen voor het sportlijf, wat natuurkundig gezien kracht maal snelheid is. Schaatsen draait om de power in de strekketen en de sprongkracht.”
Er is nóg een belangrijk onderschat voordeel van de krachttrainingen. “Movement efficiency. Door de trainingen krijg je niet alleen meer power, ook ga je efficiënter bewegen. De coördinatie is beter en daarmee daalt het zuurstofverbruik. Van die bewegingsefficiëntie profiteer je tot aan de laatste slag van een tien kilometer.” Daarmee wordt gelijk het belang van de krachttraining voor de allrounders aangeduid. “Zij houden er vaak minder van dan sprinters, want ze willen niet te zwaar worden. Bovendien draaien ze al veel uren op de fiets en het ijs. Hun belasting moet niet te groot worden. Sprinters daarentegen moeten het hebben van hun explosiviteit, snelheid en kracht. De gemiddelde sprinter is een aardige spierbundel”, zoals Leenders het omschrijft.
Maar krachttraining dient meer doelen. “Vijftien jaar geleden kwam ik in het turnen terecht. Daar waren enorm veel blessures, waar we echt iets aan hebben kunnen doen. De blessurepreventie die bij sporten als ballet, turnen en volleybal heel belangrijk is, speelt in het schaatsen een minder prominente rol.” Alhoewel… In 2013 kwam uit een onderzoek van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam - in opdracht van de KNSB - naar voren dat een groot deel van de 16- à 17-jarige schaatsers last hadden van rugklachten. Ook Leenders merkte dat nieuwe rijders er langdurig mee rondliepen. “De fysio’s raadden ze aan om zes weken met het programma mee te draaien, want die wisten dat daarmee de klachten zouden verdwijnen. De krachttraining heeft daar een grote bijdrage aan geleverd. Tegenwoordig zien we minder van deze klachten.”
Voor Leenders en Orie is het een continue puzzel om de perfecte combinatie van trainingen aan te bieden aan de sporters. “Jac heeft doelstellingen in bepaalde periodes. Daarbij is er in meer of mindere mate ruimte voor belasting in het krachthonk. Ik sluit aan op wat hij doet en op de data van de sporters. Het interessante van krachttraining is dat je makkelijk mensen kunt breken en moeilijk kunt maken. Op het terrein waar ik verantwoordelijk voor ben, wil ik dat ze in orde zijn. De prestaties zijn uiteindelijk de graadmeter, maar ook de rondetijden tijdens de trainingen, hoe ze er mentaal voorstaan en hoe de trainers ernaar kijken spelen een rol.”
Afgelopen schaatswinter, waarin de toppers het niet lieten zien op de belangrijke momenten, was dan ook een zoektocht. “Ja, maar achteraf zagen we dat er allerlei omstandigheden meespeelden. We hadden een grote ploeg met veel leeftijdsverschillen, gearriveerde namen en jongeren. Nu hebben we een jonger team, dat is toch anders. Bovendien hebben we er drie shorttracksters bij. Zij draaien hun eigen programma. Ik denk dat ze veel van mij kunnen leren op technisch gebied, want ik kom uit die sport. Ik kijk naar ze zoals schaatsers naar mij zullen kijken als ik op het ijs sta.”
Leenders kijkt uit naar de wedstrijden, waar alle inspanningen van het krachthonk zich moeten uitbetalen op het ijs.
