Caspar Evers (61) uit Breda begint met een beetje bibbers in het lijf. Achter een rekje vindt hij echter al snel zijn slag en dan weet hij haast van geen ophouden. Vermoeidheid maakt dat hij toch het ijs af stapt en in de ijshockey-dugout neerploft. “Het ging goed. Dat had ik niet verwacht”, zegt Caspar. “Ik heb tien jaar lang gedacht dat schaatsen met een prothese niet mogelijk was.”
De Bredanaar, die voor zijn ongeval in 2010 een enthousiaste (natuurijs)schaatser was, kwam naar Leiden na een oproepje op de site van patiëntenvereniging KortmaarKrachtig. Het oproepje kwam van Jeroen Straathof, oud-wereldkampioen schaatsen en toernooidirecteur van de European Para Championships 2023. Als trainer bij IHCL én verenigingsadviseur bij de KNSB is hij aan het pionieren met paraschaatsen of schaatsen met een lichamelijke beperking. “Toen ik aan de voorzitter van het Internationaal Paralympisch Comité vroeg waarom dit nog geen paralympische sport is, zei hij: ‘Jeroen, ga je gang!’”
Zelf werd Straathof getriggerd door filmpjes van de Amerikaanse para-atlete Caitlin Conner, die met een beenprothese ging shorttracken. Kunstschaatsen kon ze al. Studenten van de Colorado School of Mines ontwikkelden een aangepaste constructie, waarmee Caitlin ook diep kan zitten en zelfs overstappen in de bochten. “Geweldig om te zien”, zegt Straathof. “En toen dacht ik: dat moeten wij als schaatsland toch ook kunnen?”
Hij plukte para-atleet Wouter Bakker (43) van de straat, nam hem mee naar IJshal De Vliet, trok hem een paar huurschaatsen aan en wat bleek? Hij reed er zo mee weg. “De eerste keer deed ik het nog achter een rekje, de tweede keer reed ik los”, vertelt Bakker. “Ik probeer alle sporten. Mijn insteek is: kijk niet naar wat je niet meer kunt, maar naar wat je nog wél kan. Schaatsen moet je wel een beetje durven, maar het gaat!”
De sessies met Wouter smaakten voor Straathof naar meer. Naast Caspar en Wouter staat deze vrijdagmiddag ook Reinoud op het ijs, die beide onderbenen mist. Voor hem is het schaatsen op protheses iets te eng. Hij houdt het snel voor gezien. “Ik voel me te onzeker. Geen probleem, ik heb het in elk geval geprobeerd.” Jawel, hij houdt best van ijs. “Schepijs!”
Langs de ijsbaan is ruimte voor een grap. Onderling wisselen de mannen ook informatie uit, over de aanschaf van hun (sport)protheses bijvoorbeeld. Dirk-Jan Bender, een elfstedentocht-finisher die sinds 2016 een onderbeen mist, heeft zelf een speciale prothese laten ontwikkelen. “Dat is een samenwerking geweest van prothesebouwer Frank Jol en schaatsspecialist Arjan Mombarg”, vertelt Bender.
In die constructie is de beenprothese in de juiste hoek vastgemaakt aan de zool van een Salomon-schaats, bekend en geliefd bij natuurijsrijders. Daaronder klikt hij dan een ijzer van Mombargs merk MenM Iceskate. En daarmee kan de Arnhemmer sinds 2020 weer schaatsen. “Als er natuurijs ligt, sta ik vanaf de eerste dag dat het mogelijk is op het ijs, tot en met de laatste dag”, zegt Bender. “Een prachtige plaat zwart ijs, opkomende zon erbij, amper mensen om je heen en dan schaatsen, dat is het mooiste wat er is. Het leuke is: als ik met deze constructie schaats, hoor je geen kras.”
Op de ijshockeypiste beleeft Bender minder schaatsplezier, want op zijn Salomons is het niet lekker bochtjes rijden. Maar aan het experiment neemt hij graag deel. “Als we hiermee mensen over de streep kunnen krijgen om ook te gaan schaatsen, dan is dat mooi meegenomen.” Dat is ook Bakkers insteek: “Ik hoop anderen te inspireren om ook in beweging te komen. Zelf wil ik nu het skeeleren proberen. Als dat lukt, kun je zo thuis de deur uit om lekker te rijden. Dan heb je zelfs geen ijsbaan nodig.”
Bij Caspar bestond wel een beetje schroom om in de zomer te gaan schaatsen op kunstijs. Maar in IJshal De Vliet draaien de koelmachines op elektriciteit afkomstig van de zonnepanelen op het dak, schaatsschaamte is dus niet nodig. Of dit naar meer smaakte? “Ik ben bang van wel”, grapt zijn vrouw. Caspars ogen twinkelen bevestigend. Hij heeft genoten van dit uurtje schaatsen. “Maar ik weet niet of dit straks op de ijsbaan in Breda ook mogelijk is. Het is wel fijn als het een beetje rustig is.”
Voor Jeroen Straathof klinken deze reviews als muziek in de oren. Met zijn eigen club IHCL gaat hij, met dank aan Europese subsidie uit het Erasmus+-project, binnenkort naar het Noorse Trondheim om te kijken hoe ze het paraschaatsen daar aanpakken. Hij heeft de Haagse Hogeschool enthousiast gekregen om studenten onderzoek te laten doen naar de ontwikkeling van het paraschaatsen. Wat is daarvoor nodig? Nieuwe techniek, gerichte marketing, speciaal wedstrijdaanbod?
“Ik heb nog geen idee waar dit toe gaat leiden”, zegt Straathof. “Of schaatsen ooit paralympisch wordt? Dat zou mooi zijn. Dan heb je eerst massa nodig en daarna moet je het internationaal maken. Amerika en Noorwegen zijn er al mee bezig, dus dat is een begin. Wie weet lukt het bij de Paralympics van 2038.”
Jaarlijks worden in Nederland 3200 beenamputaties verricht. Ons land telt zo’n 30.000 mensen met een beenprothese. “Daar moeten toch aardig wat mensen bij zijn die van schaatsen houden. Mensen zoals Caspar, die nog niet weten dat je met een prothese ook kunt schaatsen. Het zou mooi zijn als we, onder het motto Iedereen verdient een club, meer mensen met een prothese het ijs op krijgen. Je hebt er niet veel voor nodig: een prothese en een schaats, wat durf en een beetje doorzettingsvermogen. Wij laten nu zien dat het kan! Het zou mooi zijn als meer mensen volgen.”
Meer weten? Jeroen Straathof is te bereiken via j.straathof@knsb.nl.
Tijdens de aangepaste-schaatssessie in Leiden komen ook twee vrouwen met een niet-aangeboren hersenafwijking op het ijs. Zij zijn deelnemers van Sport@Gading, een Leiderdorpse instelling die mensen met een verstandelijke beperking sportieve dagbesteding biedt. Dorien en Gerda maken kennis met frameschaatsen en stralen daarbij van oor tot oor. Puur ijsvermaak!
Frameschaatsen, een initiatief van Stichting Het Gehandicapte Kind, is intussen bij haast alle kunstijsbanen in Nederland mogelijk. Meer informatie vind je hier. Leiden schafte hier onlangs twee schaatsframes voor aan. “Voor onze deelnemers is het niet vanzelfsprekend dat ze kunnen schaatsen” zegt Willem van Duijvenbode van Sport&Gading. “Hoe leuk zou het zijn als ze dit straks op een club kunnen doen? Dat is goed voor hun sociale contacten én ze zijn lekker in beweging.”
