Voormalig sprintkampioene, Christine Aaftink (57), was best huiverig voor haar leven na het schaatsen. "Ik was bang dat ik flink zou aankomen. Ik had van mezelf stevige benen. Als bewegingswetenschapper wist ik als geen ander dat ik minstens twee tot drie keer in de week in beweging moest blijven."
Aaftink vond een nieuwe sportieve uitdaging in basketbal, een sport die ze al op de middelbare school leuk vond. Hoewel ze snel was en veel kracht had, moest ze wennen aan de technische aspecten van de sport. "Bij basketbal moet je omhoog springen, terwijl ik gewend was om tijdens de zomertrainingen springbewegingen naar voren te maken." Ondanks deze uitdagingen genoot ze van de teamsport en de nieuwe dynamiek die het met zich meebracht.
Naast basketbal bleef Aaftink actief door wekelijks hard te lopen met een vriendengroep. "Elke maandagavond gingen we een uurtje lopen en daarna koffiedrinken." Het sociale component hielp haar gemotiveerd te blijven. "Het was de afspraak die ervoor zorgde dat ik in beweging bleef. Zonder die groep had ik het waarschijnlijk niet gedaan."
‘Plotselinge verandering kan leiden tot gewichtstoename’
Mirjam Steunebrink, sportarts van de KNSB bij de langebaan, legt uit dat na de beëindiging van de topsportcarrière de spieren en stofwisseling moeten wennen aan de nieuwe situatie. Topsporters hebben vaak een hoog metabolisme (stofwisseling, red.) en een specifiek voedingspatroon dat past bij hun intensieve trainingsschema. Een plotselinge verandering kan leiden tot gewichtstoename en andere metabolische problemen. Steunebrink benadrukt: “Als je ineens stopt met intensief sporten maar hetzelfde blijft eten, kun je snel aankomen. Het is daarom belangrijk om je sportactiviteiten af te bouwen en je voedingspatroon aan te passen.”
Voor Gianni Romme (51) verliep de overgang naar een leven zonder competitief schaatsen relatief soepel. Na zijn actieve carrière begon ‘de Man van Mars’ vrijwel direct als coach, waardoor hij actief bleef. "Ik zag mezelf als een soort trainingspartner. Ik vond het leuk en bleef trainen.” Dit geleidelijke afbouwen van intensieve trainingen heeft hem geholpen om zowel fysiek als mentaal in balans te blijven.
Romme erkent dat acceptatie een grote rol speelt bij aftrainen. "Het is normaal dat je prestaties afnemen naarmate je ouder wordt.” Voor ex-topsporters kan het confronterend zijn om niet meer het oude niveau te kunnen halen. Romme adviseert om nieuwe doelen te stellen en te genieten van beweging zonder prestatiedruk. “Het is geen wedstrijd meer. Doe het lekker voor jezelf. Persoonlijk vind ik het ook fijn om geen bloedsmaak meer in mijn mond te hoeven hebben tijdens een training”, lacht de tweevoudig olympisch en wereldkampioen.
Voor topsporters die hun carrière net hebben beëindigd, zoals Irene Schouten en Thomas Krol, heeft Romme enkele waardevolle tips. "Voel je niet gek als je behoefte hebt om fysiek wat te doen. Het is normaal dat het lichaam en de geest verlangen naar beweging; je bent niet anders gewend." De langeafstandsspecialist raadt aan om activiteiten te kiezen die dicht bij hun sport liggen en die ze leuk vinden, om zo een gezonde balans te behouden.
Op de vraag of de schaatsbond of het NOC*NSF een rol moet spelen bij het begeleiden van ex-topsporters in hun aftrainproces is de goedlachse Brabander vastberaden. “Alhoewel het nuttig kan zijn, geloof ik dat de meeste sporters hun eigen weg vinden. De meeste atleten hebben zoveel kennis van hun lichaam dat ze goed aanvoelen wat ze nodig hebben.”
‘Het hart ondergaat significante veranderingen’
Volgens sportarts Steunebrink is aftrainen essentieel om ontwenningsverschijnselen zoals spierkrampen, zwart voor de ogen of hartkloppingen te voorkomen. “Het lichaam van een topsporter, vooral het hart, ondergaat significante veranderingen door jarenlange training; het wordt groter. Wanneer de sportbelasting abrupt stopt, kan dit leiden tot gezondheidsproblemen zoals verhoogde hartslag of vermoeidheid." Steunebrink licht verder toe: “Je hart past zich aan de sportbelasting aan. Naarmate je minder beweegt, zal je hart weer wat kleiner worden. Het is belangrijk om dit proces geleidelijk te laten verlopen.”
Voor Annette Gerritsen (38) verliep het aftrainen op een ongebruikelijke manier. "Ik ben in december van 2016 gestopt en vlak daarna in januari werd ik zwanger," vertelt Gerritsen. Deze onverwachte gebeurtenis zorgde ervoor dat haar lichaam zich op een heel andere manier moest aanpassen aan de nieuwe situatie. "Mijn lijf veranderde meteen, en dat was een heel bijzondere manier van aftrainen," legt ze uit. Hierdoor kon de geboren Ilpendamse het obsessieve trainen loslaten en zich richten op haar nieuwe rol als moeder.
Gerritsen was blij dat ze kon stoppen met de intensieve trainingen. Tot op de dag van vandaag merkt ze nog de fysieke gevolgen van haar topsportcarrière. "Ik heb nog steeds last van mijn knieën.” Ze vermijdt hierdoor activiteiten die een grote impact hebben op haar gewrichten, zoals springen. "Ik ben nu veel zuiniger op mijn lichaam dan tijdens mijn topsportcarrière."
De mentale aanpassing na het beëindigen van een topsportcarrière is voor Gerritsen net zo belangrijk geweest als de fysieke. "Het was een verademing om niet meer constant bezig te zijn met mijn lijf.” De focus op prestaties maakte plaats voor een meer ontspannen benadering van bewegen. "Nu luister ik veel meer naar mijn lichaam en doe ik wat goed voelt."
Hoewel ze niet meer op hetzelfde niveau traint als vroeger, blijft Gerritsen actief. "Ik loop korte stukjes hard, meestal op zachte ondergronden zoals gras of de atletiekbaan. Daarnaast blijf ik genieten van schaatsen. Met een groepje schaatsvrienden, maak ik ’s winters nog wekelijks mijn rondjes op de Jaap Edenbaan. De schaatsbeweging geeft me een gevoel van vrijheid. Technisch kan ik nog steeds goed schaatsen, ook al is mijn conditie niet meer wat het was."
De zilveren medaillewinnares van de Spelen in Vancouver benadrukt dat begeleiding bij het aftrainen nuttig kan zijn, maar dat dit voor haar niet nodig was. "Ik was helemaal klaar met het volgen van schema's vanwege mijn knieblessure.” Wel ziet ze het belang in van mentale begeleiding bij de overgang naar een nieuw leven. ‘Je voelt je even nergens bij horen als je stopt met topsport. Een beetje extra ondersteuning op dit vlak zou geen kwaad kunnen."
Stapsgewijze aanpak van zes maanden
Sportarts Steunebrink adviseert voor het aftrainen een stapsgewijze aanpak van zes maanden. “In de eerste drie maanden kun je het aantal trainingsdagen verminderen van zes naar vier per week. De intensiteit van de trainingen moet worden aangepast aan je gevoel. In de volgende maanden kun je verder afbouwen en de focus leggen op minder intensieve oefeningen. Na zes maanden zou je een duurzaam sportritme moeten hebben gevonden dat past bij een gezonde levensstijl buiten de topsport.”