Marija Isakova in actie
In 1951 waren de USSR-rijdsters niet van de partij op het WK allround in Eskilstuna. Isakova reed echter op de Medeo-baan een indrukwekkend wereldrecord op de 1500 meter (2.29,5). Het is het laatste schaatswapenfeit dat van haar vernomen werd. Gezondheidsproblemen (knieën en nieren) dwongen haar te stoppen met de sport waar ze een fenomeen in was.
Veel bronnen beweren dat Marija Isakova werd geboren op 5 juli 1918. Dat heeft alles te maken met haar leugentje om bestwil in 1936, toen zijn als 15-jarige deel wilde nemen aan de nationale schaatskampioenschappen van de Sovjet-Unie. Omdat je minimaal 17 jaar moest zijn, loog Marija dat ze van 1918 was. In werkelijkheid kwam ze twee jaar later ter wereld in Vyatka, het latere Kirov, een plaats 700 kilometer ten oosten van Moskou.
Het gezin Isakova woonde in Vyatka praktisch naast het Dynamo-stadion, waar in de wintermaanden een ijsbaan lag. Op geleende schaatsen speelde de kleine Marija dagelijks uren op het ijs. Toen haar oudere broer opgeroepen werd voor het Rode Leger, kreeg ze zijn noren. Met vijf paar sokken aan reed ze haar eerste wedstrijdjes en versloeg iedereen, inclusief de jongens, en gold al snel als het grootste schaatstalent in de regio. Dat maakte ze de jaren die volgden meer dan waar. In 1936 reed ze op de 500, 3000 en 5000 meter al tijden die sneller waren dan de bestaande, officieuze wereldrecords.
De politieke situatie, het feit dat vrouwenschaatsen nog in de kinderschoenen stond en de Tweede Wereldoorlog beletten dat Isakova een greep naar de internationale schaatsmacht kon doen. Ze verhuisde naar Moskou, werd moeder van twee dochters, maar verloor in de oorlog haar man en jongste dochter. Toen de Sovjet-Unie zich na de oorlog bij de ISU aansloot, greep Isakova alsnog haar kans. Bij haar eerste internationale optreden, tijdens een landenwedstrijd begin 1946 in Oslo (ze was inmiddels 25 jaar), maakte ze zo veel indruk dat dit haar de bijnaam ’Assepoester van Vyatka’ opleverde.
De verering van de kloeke dame uit Moskou zou twee jaar later een hoogtepunt bereiken, toen de rijdsters uit de Sovjet-Unie in het Finse Turku voor het eerst in de schaatsgeschiedenis hun opwachting maakten bij een WK. Op dit moment had Marija twaalf jaar gewacht. Maar dan lijkt het noodlot toe te slaan. Bij het opwarmen voor de 500 meter spelen meniscusklachten op en vergaat ze van de pijn. De knie wordt verbonden, Isakova krijgt een injectie, maar knokt zich door de pijn heen naar de wereldtitel.
Bij terugkeer in de Sovjet-Unie wordt ze als een heldin binnengehaald. Niet de titel, maar haar levensgeschiedenis zorgen voor de verering. Ze ontvangt de Lenin-orde, het stadion in Kirov wordt naar haar vernoemd en in het metrostation bij het Dynamo Stadion in Moskou valt nog altijd haar portret te bewonderen.
’Assepoester van Vyatka’ is niet meer, maar als schaatsicoon zal ze voortleven.
Huub Snoep is hoofdredacteur van het magazine SchaatsSport