De schaatsschoen: de heilige graal voor schaatsers

Niki Wories (28), negenvoudig Nederlands kampioene kunstschaatsen, beschouwt haar schaatsschoenen als meer dan enkel materiaal om haar voeten. Ze beschrijft de band met haar schaatsschoenen als de band die kenmerkend is voor een relatie: “Je moet elkaar leren kennen, en uiteindelijk word je één met je schaatsen,” vertelt ze. Maar net als in het echte leven kan een relatie ‘breken’, en dat geldt ook voor haar schaatsen. “Als de schoenen verslijten of kapotgaan, begint de zoektocht naar een nieuwe, perfecte match.”

Wories merkt op dat kunstschaatsers vaak maar één paar schaatsen hebben. “Als er iets gebeurt, moet je nieuwe schaatsen aanschaffen en duurt het vaak wel een maand voordat ze weer als eigen voelen.” Dit benadrukt hoe belangrijk het is om een goede ‘band’ te hebben met je schaatsen, omdat schaatsers kwetsbaar zijn als hun schaatsen hen in de steek laten.

Niki vertelt hoe ze onlangs moest overstappen op sterkere schoenen toen haar oude schaatsen begonnen te knikken bij de enkel. Hoewel ze jarenlang trouw bleef aan hetzelfde merk, merkte ze dat de kwaliteit afnam. “Soms zie je dat als een bedrijf populairder wordt, de kwaliteit achteruitgaat aangezien er meer geproduceerd moet worden.” Dit dwong haar over te stappen op een stevigere versie van haar vertrouwde schoen.

Niki’s schaatsmerk van keuze is Edea. “Voor mij zijn het de beste schaatsen die er zijn.” Ze heeft geprobeerd over te stappen naar lichtere carbonschaatsen, maar voelde zich nooit één met het materiaal. “Ik heb die eenheid met mijn schaatsen nodig. Ze moeten als een verlengstuk van mijn voeten voelen.”

Hoewel innovatie belangrijk is, speelt ambacht nog steeds een grote rol in het schaatsen. Niki vertelt dat ze iemand in Canada heeft die haar ijzers precies op maat kan afstellen op de schoen, Steve Lafromboise. “Met behulp van videobellen worden er door hem op afstand instructies gegeven aan mij en Martijn Storm, de enige die hier in Nederland mijn schaatsen mag aanraken, en zetten we samen de schaatsen in elkaar.”

Voor voormalig langebaanschaatser en olympisch kampioen op de 1000 meter in 2014, Stefan Groothuis (43), was de zoektocht naar de perfecte schaatsschoen een ware uitdaging. “Het subtiele verschil in kracht die je benen leveren, moet door de schoen naar het ijs worden overgebracht,” legt hij uit. Een goede schoen zorgt ervoor dat de kracht en controle van de schaatser optimaal worden benut.

Groothuis begon zijn carrière op standaard Gold-schoenen, maar schakelde al snel over naar op maat gemaakte schaatsen. “Ik was een van de eersten in Nederland die op custom schoenen ging rijden,” herinnert hij zich. “Uiteindelijk reed ik op Groothuis-schoenen, maar dat was puur toeval, ze zijn niet naar mij vernoemd.”

Schaatsers experimenteren vaak zelf om hun schaatsen aan te passen. Groothuis vertelt hoe hij zijn schoenen opensneed en met thermoplasten werkte om de pasvorm te perfectioneren. Een belangrijke aanpassing die hij maakte, was een correctie onder zijn rechtervoet. Zijn rechterknie had de neiging om naar buiten te draaien. Door een viltje onder zijn voet, in zijn schoen te plaatsen, kon hij deze beweging corrigeren, efficiënter schaatsen en blessures voorkomen. Toen hij nieuwe schoenen liet aanmaken, besloot hij dit stukje in de gips-mal mee te nemen, zodat het in zijn schoen verwerkt zat.

Een belangrijke factor bij schaatsschoenen is de balans tussen stijfheid en comfort. Groothuis verkiest stijve schoenen omdat ze directe input naar de ijzers geven, maar met voldoende padding om drukplekken te voorkomen. “Dat is wat je uiteindelijk wilt: volledige controle over je schaatsen, zonder ongemakken.”

Groothuis vertelt ook over de technologische vooruitgang in schaatsschoenen, zoals 3D-scans om een nauwkeurige mal van de voet te maken. Dit zorgde voor een nauwkeurige pasvorm, maar zoals de wereldkampioen sprint en op de 1000 meter van 2012 opmerkt, is de kwaliteit van de mal uiteindelijk belangrijker dan de technologie die wordt gebruikt om deze te maken.

Shorttrackschaatser Melle van ’t Wout (25), die terugkomt van een slepende knieblessure, is onlangs overgestapt naar nieuwe schaatsschoenen. Met zijn broer Jens liet hij in Montreal schoenen maken van het merk Marchese, nadat ze jarenlang op Carpenter Boot Company (CBC) schaatsten, van de materiaalman van TeamNL Shorttrack, Kip Carpenter. De overstap naar Marchese kwam voort uit de wens om te experimenteren met andere schaatsmerken. “Je bent altijd op zoek naar het beste,” legt Van ‘t Wout uit.

Het overstappen naar nieuwe schoenen is echter risicovol. Schaatsers zijn gewend aan een bepaald gevoel, en het is onzeker of een nieuwe schoen dat gevoel kan evenaren. Toch waagde Melle de sprong en was tevreden met de flexibiliteit en het comfort van de Marchese-schoenen. Deze schoenen zijn minder stijf en gebruiken minder carbon dan CBC-schoenen, wat zorgt voor meer flexibiliteit rond de bovenkant van de voet.

Voor de oudste van de twee Van ’t Wout-shorttrackbroers is de pasvorm van de schaats cruciaal. Zijn schoenen worden gemaakt op basis van gipsafdrukken van zijn voeten, wat een zeer nauwkeurige pasvorm geeft. Hij wil dat de schoen als een tweede huid om zijn voet zit. “Ik wil mijn schaatsen heel strak hebben, zodat ik precies weet wat mijn schaats doet. Tijdens een ijstraining herstrik ik ze twee tot drie keer.” Melle legt uit dat het gevoel van volledige controle en eenheid met de schoen essentieel is voor zijn prestaties. “Het moet niet voelen alsof je een schoen aan hebt, maar alsof het een deel van je lichaam is.”

Ondanks zijn overstap naar Marchese blijft Van ‘t Wout respect houden voor zijn oude schoenmaker, Kip Carpenter. “Het was lastig om te vertellen dat we overstapten, maar Kip begreep het uiteindelijk. Het gaat hem om wat het beste is voor de rijder.”

Voor elke schaatser is de perfecte schoen anders. Wat voor de een werkt, kan voor de ander niet geschikt zijn. Toch hebben alle schaatsers één ding gemeen: hun schaatsen zijn heilig. De zoektocht naar de juiste schoen kan lang en ingewikkeld zijn, maar het eindresultaat is een schoen die niet alleen de prestaties op het ijs verbetert, maar ook het vertrouwen van de schaatser vergroot. Dit vertrouwen is cruciaal voor het behalen van succes en het winnen van medailles.