‘Evert moest naar de koningin, maar ik had hem eerst!’

Sommigen hebben elkaar jaren niet gezien en moeten goed kijken als ze elkaar weer treffen of weten meteen met wie ze te maken hebben. Anderen spelen nog altijd een rol in het schaatswereldje en zijn in die hoedanigheid nooit helemaal uit beeld verdwenen. Het weerzien is een feest der herkenning onder het genot van Friese vulkoek en een kop hete koffie. Allemaal het resultaat van de gedeelde connectie die ze kregen op die ene dag in 1985. Veertig jaar na dato zijn de mannen en vrouwen die de Elfstedentocht kleur gaven in 1985 terug bij elkaar.

De reünie begint zonder Evert van Benthem, de winnaar van die tocht. Hij en zijn vrouw Jannette waren hier in november nog voor de boekpresentatie van Evert!, maar hebben nu besloten thuis in Canada te blijven. Initiatiefnemer Jan Kooiman leest een geschreven bericht voor van de Van Benthems. Over hun kleinzoon die nabij de boerderij schaatst, over de ijskoude winter in Canada en over de vorst in Friesland. “Als de winter had doorgezet, waren we zeker overgekomen”, schrijft Van Benthem. Helaas is dat niet het geval, de hoop op een nieuwe Elfstedentocht is voorlopig onderhevig aan lenteachtig weer en we zullen het moeten doen met de herinneringen aan de tochten uit het verleden.

Een andere Evert is wel van de partij: Evert ten Napel. Jarenlang klonk zijn stem in miljoenen huiskamers bij de mooiste sportmomenten die ons land rijk is. Ten Napel, inmiddels tachtig jaar, geniet tegenwoordig van zijn oude dag maar de liefde voor de sport laat hem niet los. “Momenteel lees ik als vrijwilliger luisterboeken in voor de blindenbibliotheek en zit ik midden in het boek over Van Benthem”, zegt hij er later over. In zijn roemruchte carrière als sportverslaggever was Ten Napel driemaal als verslaggever van Studio Sport werkzaam tijdens de Elfstedentocht. Deze ochtend haalt hij herinneringen op aan zijn belevenissen in Friesland. “Ik was niet zo van het rondjes schaatsen, de marathon heeft mijn hart gestolen.” Een opmerking die op goedkeuring kan rekenen van de avonturiers die de tocht van 1985 volbrachten.

Er verstreken twee decennia voordat de tocht der tochten in 1985 weer eens gehouden kon worden. “Zodra het twee nachten vroor verscheen Jan Pelleboer, de weerprofeet van destijds, op televisie met zijn hoge stemmetje om te melden dat ‘de wind uit het oosten kwam en het tien tot twaalf graden zou gaan vriezen’. Dan duurde het maar heel even of iedereen had het over de Elfstedentocht. Ik ben in die tijd best vaak naar Leeuwarden geweest om persconferenties van voorzitter Sipkema bij te wonen. En dan kon het toch weer niet doorgaan.” De hunkering naar een tocht was groot in 1985, maar op de burelen van de NOS heerste paniek toen het ‘It sil heve’ klonk. “Wij hadden geen enkele ervaring met het liveverslag van een dergelijk evenement”, vertelt Ten Napel. “Er heerste paniek op de redactie. In 1963 was het nog een filmverslag dat na afloop op televisie uitgezonden werd, nu konden we rechtstreeks naar alle huiskamers in Nederland.” De Belgen werden ingevlogen. Zij hadden ervaring met het registreren van wielerkoersen en namens de NOS trokken zij naar Friesland.

Ten Napel werd aangesteld als verslaggever op de motor – logisch, hij was zelf motorrijder – maar moest eerst in Stavoren op de commentaarpositie plaatsnemen om daar verslag te doen van de eerste doorkomsten. Hij vertelt de aandachtig luisterende toeschouwers hoe hij getuige was van een stuk sportgeschiedenis. Over een korte pauze bij een boerderij voor een warme kop koffie en Beerenburg, over de beennummers die niet leesbaar waren vanaf de motor, over de markeringen langs het parcours waar de motor niet langs kon en met een kluuntouw door het publiek de wal opgetrokken werd en de valpartij van Jan Roelof Kruithof in Kimswerd, waar de tapijten voor het klunen verkeerd lagen.

Na de passage door het sfeervolle Franeker (“dat was mijn hoogtepunt”) en het ‘Siberië van Fryslân’, sloeg Ten Napel bij Bartlehiem rechtsaf naar Leeuwarden. Hij was aangesteld als verslaggever op de finish en moest het zogenaamde flash-interview afnemen met de winnaar. “Ik was bekend met de marathonploegen, kende de entourage van Van Benthem ook goed en zwierf een beetje rond achter de finish. Toen het groepje naderde en Evert de sprint won, was het mijn moment om de winnaar bij de lurven te grijpen. Hoppa, ik had hem te pakken!”, zegt Ten Napel met de voor hem kenmerkende uitroep. "Het beste interview dat ik ooit maakte."

Hij haalde daarmee de woede van het Elfstedenbestuur op zijn hals. “Evert moest eerst naar de koningin, maar ik had hem eerst. Ze waren woedend: ‘Dit doen we nooit meer op deze manier’, zeiden ze tegen mij.” Daarmee zat het belangrijkste werk voor Ten Napel erop, maar hij bleef op de finish staan. Als liefhebber van het marathonschaatsen zag hij alle wedstrijd- en toertochtrijders binnen druppelen. De NOS bleef tot middernacht 'op zender' totdat de finish gesloten werd. “Met heel veel van die rijders hield ik kleine gesprekjes”, vertelt Ten Napel. "Soms gesprekjes van niets, soms prachtige verhalen. Geweldig om te doen."

Voor Studio Sport ging de verslaggever uit Ermelo de wereld over, maar de Elfstedentocht blijft het meest bijzonder. De herinneringen aan de drie tochten (na 1985 ook 1986 en 1997) waar Ten Napel werkzaam was blijven warm. Precies dat trok hem over de streep om er in Hindeloopen over te vertellen. In het Schaatsmuseum wordt nog lang nagekaart over die dag en de man die Van Benthem in de houdgreep nam doet gezellig mee…

Ook een bezoek brengen aan het Schaatsmuseum in Hindeloopen? Hier staat meer informatie.