Hanjo Heideman: 'Ook wij hebben moeten wennen aan de leegte'

Wat is er voor een scheidsrechter dit seizoen anders dan andere jaren?
"In normale seizoenen krijg je begin september via een officiële brief van de ISU de toewijzingen voor het hele seizoen, maar vanwege de coronasituatie was dat dit jaar net even anders. Omdat er lang onzekerheid bestond over het wel of niet doorgaan van de bubbel in Heerenveen kregen we drie weken van tevoren een brief met de wedstrijden die je kreeg toegewezen. Uiteraard moesten we daarvoor wel aangeven tijdens welke wedstrijden we beschikbaar waren."

En welke wedstrijden kreeg je?
"Ik heb het EK Allround & Sprint en de eerste World Cup toegewezen gekregen. Natuurlijk vond ik het jammer dat ik de WK Afstanden niet gekregen heb, aangezien ik die nog niet op mijn lijstje heb staan, maar het is niet zo dat ik er nu extreem van baal. Ik heb twee mooie wedstrijden mogen doen en het is uiteindelijk aan de ISU om te bepalen wie welke wedstrijd leidt."

Zitten scheidsrechters ook in de bubbel?
"Ja, maar niet in dezelfde bubbel als de schaatsers, coaches en begeleiders. Je hebt twee ringen: de schaatsers zitten in de eerste en de officials (scheidsrechters, starters en andere mensen die op het middenterrein aanwezig moeten zijn) zitten in de tweede ring. De officials worden wel getest op corona, maar zitten niet met het strenge regime van de hotels. De schaatsers zitten in het Van der Valk hotel in Wolvega, Sneek en Emmeloord en de officials in het Van der Valk hotel in Leeuwarden. Het grote verschil is dat de eerste drie helemaal afgesloten zijn voor publiek, terwijl Leeuwarden wel toegankelijk is voor gewone gasten. Natuurlijk wordt contact zo veel mogelijk vermeden, maar soms ontkom je er niet aan."

Hoe zit het met testen?
"De officials moeten, net als de sporters, op de maandag vóór een toernooi al in Thialf zijn voor de PCR-test. Je hebt een negatieve test nodig om binnen te komen en als je binnen bent, word je meteen nog een keer getest. Als deze ook negatief is, word je definitief toegelaten. Daarnaast moeten we iedere dag een gezondheidsverklaring invullen."

Vanwege de coronapandemie mag er dit seizoen geen publiek in Thialf aanwezig zijn. Maakt dat voor een scheidsrechter veel verschil?
"Het klinkt misschien vreemd, maar ook wij hebben even moeten wennen aan de leegte. Wij zijn gewend om in een vol Thialf te werken, met een bak lawaai en dat is er nu niet. Voor ons werk verandert er echter niet zo veel. We kunnen wel zeggen dat het zonder publiek minder mooi is, maar we mogen al heel blij zijn dat er überhaupt nog geschaatst kan worden. Ik voel me heel bevoorrecht dat ik mijn beroep 'gewoon' nog mag uitoefenen."

Hoe bereid je je voor op een wedstrijd?
"Onze voorbereiding begint al ver van te voren als we de deelnemerslijsten krijgen. Wij moeten controleren of de kwalificatietijden kloppen en of alle rijders aan de criteria voldoen. Vervolgens delen we de rijders in groepen op basis van de kwalificatietijden die ze gereden hebben. Die groepen worden namelijk weer gebruikt voor de loting. De snelste rijders komen in groep één en rijden in de laatste ritten van een kampioenschap."

En verder?
"Op de dag vóór de eerste wedstrijddag vinden er drie overleggen plaats. De eerste is een technical meeting met mensen van Thialf, House of Sports, het OC en de ISU over de technische zaken die tijdens een wedstrijd (denk aan ijsverzorging) gebeuren. Daarna volgt er een meeting met teamleiders, waar we de groepsindelingen presenteren en het tijdschema bespreken. De teamleiders kunnen vragen stellen of iets aanmerken en dan kunnen wij eventueel dingen wijzigen. Als laatste vindt er een bijeenkomst over de loting plaats: zoals de naam al zegt, worden hier de startlijsten voor de volgende dag bekendgemaakt."

Dan volgt de wedstrijd zelf. Hoe ziet een wedstrijddag er voor jou uit?
"We zijn meestal zo'n twee uur van tevoren op de ijsbaan en dan verwerken we eventuele afzeggingen en passen we de startlijsten aan. Dit gebeurt vooral veel bij World Cups; bij een WK gebeurt dat amper. Vlak voordat de wedstrijd begint, doen we nog een veiligheidscheck aan de baan en kijken we of het ijs er goed bij ligt en of er geen gevaarlijke situaties zijn. Tijdens de wedstrijd zijn wij verantwoordelijk voor diskwalificaties of problemen met het ijs. Wij moeten bijvoorbeeld de beslissing nemen of het ijs gerepareerd moet worden en mocht dat het geval zijn, nemen we contact op met de ijsmeester op het middenterrein. Mocht er iemand gevallen zijn en de tegenstander heeft er ernstige hinder van ondervonden, moeten we bepalen wanneer we de re-skate laten plaatsvinden. Dat houdt meestal in dat het programma uitloopt, dus dat moet dan weer worden kortgesloten met de NOS."

Er komt nog best veel bij kijken...
"De ene dag gebeurt er ontzettend veel en de andere dag denk je: ik had net zo goed thuis kunnen blijven. Bij de World Cups heb je een A- en een B-groep en dat betekent dat je 's ochtends om half 8 al in Thialf moet zijn. De wedstrijden beginnen om half 10 en duren tot 's avonds half 7. Dat zijn hele lange dagen. Er wordt wel afgewisseld tussen mannen en vrouwen, zo heb ik bij het EK de dames gedaan en bij de World Cup de heren."

Hoelang ben je al scheidsrechter?
"Ik doe het nu zo'n 25 jaar. Ik ben in Deventer begonnen, omdat ik het leuk vond om te doen en omdat er behoefte was aan mensen die een jury-cursus wilden volgen. Uiteindelijk kom je er steeds dieper in te zetten en groei je langzaam naar het nationale niveau. Naar verloop van tijd merkte ik aan de aanstellingen dat ik steeds meer grote nationale wedstrijden toegewezen kreeg, waardoor ik begon te denken dat ik misschien ook de stap naar de internationale lijst kon maken. Dit is alweer mijn achtste jaar op de ISU-lijst."

Wat houden die lijsten precies in?
"Je hebt een B-lijst waar de internationale scheidsrechters op staan en je hebt een ISU-lijst waar mensen vanuit de B-lijst naartoe worden gehaald. Bij de grote kampioenschappen mogen namelijk alleen ISU-scheidsrechters aantreden. In totaal staan er 25 mensen op deze lijst, waarvan 3 Nederlanders: Berri de Jonge, Bert Timmerman en ik. Het is maar voor heel weinig mensen weggelegd, dus dat ik er nu al acht jaar op sta, vind ik best iets speciaals."

Wat vind je het leukste aan dit vak?
"Het werken met topsporters, met internationale collega's en dat je in landen komt waar je normaal niet komt. Ik heb onder meer het WK Sprint in Changchun en Seoul mogen doen, het WK Allround in Calgary en Hamar en het EK in Tsjeljabinsk. Dat zijn hele mooie reisjes."

Als scheidsrechter krijg je ongetwijfeld weleens kritiek van een schaatser of coach. Hoe gaan jullie met zulke situaties om?
"Wij proberen te allen tijde zo autonoom mogelijk te blijven. Als we bijvoorbeeld een diskwalificatie hebben uitgedeeld en de schaatser en coach zijn het er niet mee eens, benaderen wij de coaches, omdat de schaatsers vaak vol adrenaline zitten. In de meeste gevallen gaat dat op een heel volwassen manier en leidt het zelden tot escalaties."

Hoelang ga je nog door?
"Gezien mijn leeftijd mag ik nog één seizoen internationaal scheidsrechter zijn. De regel is namelijk als volgt: een starter moet stoppen als hij 60 wordt en een scheidsrechter als hij 65 wordt. Na volgend seizoen word ik 65, dus dan is het klaar. Nationaal zou ik nog wel door mogen gaan, maar dan vind ik het tijd om het stokje door te geven aan de jongere garde."

Hoe mooi zou het zijn om je carrière af te sluiten op de Olympische Spelen?
"Ha, dat zou heel mooi zijn, maar ik acht de kans niet zo groot dat ik daarnaartoe mag.."

Alles lezen over de schaatsbubbel? Klik hier!