KNSB-voorzitter Roel Dekker lichtte in schaatscafé Jaap de uitreiking van de onderscheiding aan de inmiddels 93-jarige Ellen Burka toe: “In ons land hebben we met Sjoukje Dijkstra, Joan Haanappel en Dianne de Leeuw drie illustere kunstrijcoryfeeën. Wij zouden u graag aan dit bijzondere rijtje toevoegen. U als geboren Nederlandse, die door het kunstrijden de Holocaust overleefde en na uw emigratie in uw tweede vaderland Canada ontzettend veel voor het kunstrijden heeft gedaan en betekend. Ook als KNSB zijn wij daar trots op. Deze ’Blijk van Erkenning’ is dan ook dik verdiend.”
Ellen Burka-Danby reageerde totaal verrast: “Heel bijzonder dat de KNSB me niet vergeten is. Dat ze weten dat ik het kunstrijden in Nederland heb geleerd.” Op het meerjarenplan van de KNSB dat Karen Venhuizen als disciplinemanager vorm geeft, reageerde ze al even verheugd. “Fantastisch dat de KNSB bezig is om het kunstrijden weer naar de top te brengen. En wat zou ik jullie graag daarbij geholpen hebben. Maar ik ben vorig jaar gestopt met training geven. D’r komt nu eenmaal een moment dat je moet stoppen.”
Het levensverhaal van Ellen Burka-Danby – in Nederland onbekend, maar in Canada een legende – is bijzonder. De in 1921 geboren Ellen groeide op in Amsterdam, in een Joods gezin. Als kind hield ze van dansen, maar ontdekte ook het kunstrijden. Ze ging al spoedig aan wedstrijden meedoen, eerst in Amsterdam, later ook op de Hokij in Den Haag. Ellen bleek talentvol en werd steeds vaker tot winnares gekroond.
Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog veranderde echter het leven van Ellen voorgoed. De familie Danby werd opgepakt en afgevoerd naar Westerbork. Haar ouders en oma vonden uiteindelijk de dood in het beruchte concentratiekamp van Sobibor in Polen.
Ellen zelf had meer geluk. Zij overleefde de kampen van Westerbork en Theresienstadt, mede omdat ze zo slim was om zich bij aankomst in het concentratiekamp als ’Nederlands kampioene kunstrijden’ te laten registreren. Hierdoor mocht ze in een speciaal programma met sport en amusement voor de overige geïnterneerden haar kunstrijvaardigheden tonen.
Het leverde haar een voorkeursbehandeling en het respect van een hoge Duitse officier op. Toen op een dag alle vrouwen van haar afdeling op transport werden gezet naar Auschwitz en andere vernietigingskampen, was Ellen de enige die niet weg hoefde.
Dankzij het kunstrijden overleefde Ellen Danby uiteindelijk de Holocaust. In Theresienstadt had ze de Tsjechische kunstenaar Jan Burka ontmoet, met wie ze kort na de oorlog trouwde. Het jonge paar vestigde zich in Nederland, waar Ellen het kunstrijden weer oppakte. Op 31 maart 1946 won ze, nu als Ellen Burka-Danby, op de Hokij in Den Haag een nationale wedstrijd, zeg maar een voorloper van het Nederlands kampioenschap, want dat werd pas in 1951 ingevoerd. Niet lang daarna beviel ze van haar eerste dochter, Petra.
In 1950 emigreerde het gezin naar Toronto in Canada. Het huwelijk hield echter geen stand. Om aan de kost te komen ging Ellen Burka-Danby aan de slag als trainster/coach bij het kunstrijden. De meest talentvolle van haar pupillen was haar eigen dochter Petra. Onder de bezielende leiding van Ellen ontwikkelde zij zich zo goed dat ze werd uitgenodigd voor de Canadese selectie. In 1962 verbaasde Petra vriend en vijand met een drievoudige salchov. Daarmee was ze de eerste vrouw die een drievoudige sprong in haar kür opnam.
In 1964 werd Petra Burka derde bij het WK en derde bij de Olympische Spelen. Bij beide toernooien ging het goud naar Sjoukje Dijkstra. Toen de Nederlandse vedette overstapte naar de ijsrevue, zag Petra Burka haar kans schoon. In 1965 bezorgde zij Canada en haar moeder de wereldtitel.
In de jaren daarna was Ellen Burka-Danby succesvol met onder andere Toller Cranston en vooral Elvis Stojko. Samen me Cranston ontwikkelde Burka-Danby het concept ’theater op het ijs’. Het idee erachter was dat kunstrijden vooral gezien moest worden als een creatieve uitdrukking van de danskunst. De muziek moest daarbij niet langer ondersteunend zijn, maar voortaan ’geïnterpreteerd worden’. Het veranderde de choreografie bij het kunstrijden voorgoed.
In 1992 werd Burka-Danby opgenomen in de Canadese Hall of Fame van het kunstrijden en vier jaar later in de algemene Sports Hall of Fame. En afgelopen jaar werd Ellen Burka in de International Jewish Sports Hall of Fame opgenomen.
Andere Tijden Sport zal op zondag 11 januari een aflevering aan Ellen Burka-Danby wijden.