“Een jaar geleden dreven hier donkere wolken over”, zegt Gerhard Diepenmaat. “Maar nu zijn we weer voor 25 jaar onder de pannen. Voorwaarde is wel dat de exploitatie van de ijsbaan nog een boost krijgt. Maar daar werken we hard aan, dat gaat goed komen.” De schaatsfanaat uit Haaksbergen stond begin dit jaar aan de basis van projectgroep Behoud IJsbaan Twente (BIJT). Diepenmaat vond een medestander in Luc Vinkenvleugel, schaatsgek uit Borne. Toen de nood hoog was, zetten ze samen de schouders onder een indrukwekkende, succesvolle reddingsactie.
We gaan even terug in de tijd: 1 oktober 2008. Erica Terpstra, voorzitter van sportkoepel NOC*NSF, is naar Enschede gekomen om de IJsbaan Twente feestelijk te openen. Na veertig jaar lobbyen is de wens van schaatsend Twente in vervulling gegaan. Voor 14 miljoen euro is een overdekte ijsbaan neergezet, die in een grote behoefte voorziet en vele autoritten naar Deventer overbodig maakt. De exploitatie komt voor twintig jaar (tot medio 2028) in handen van de PCH Group, dochterbedrijf van VolkerWessels.
Oekraïne
De gemeente Enschede legt jaarlijks 100.000 euro bij en heeft nauwelijks omkijken naar de ijsbaan… Totdat de Russische president Poetin begin 2022 besluit om Oekraïne binnen te vallen. Als gevolg van die oorlog stijgen de energieprijzen tot grote hoogten. IJsbanen luiden de noodklok en in Enschede lopen de kosten zo hoog op dat de PCH Group, die toch al enkele jaren verlies lijdt op het sportcomplex, besluit zijn contract in te leveren. Het is dan voorjaar 2022, zes jaar voordat de exploitatie eigenlijk zou aflopen.
De gemeente Enschede zit met de handen in het haar. De ijsbaan staat nog voor 6,5 miljoen euro in de boeken en de tent sluiten zou kapitaalvernietiging betekenen. Enschede gaat met de pet rond in de regio, vindt enkele gemeenten bereid om eenmalig mee te betalen, en besluit om het complex in elk geval tot medio 2023 open te houden. De gemeente Enschede gaat de ijsbaan zelf runnen en verplicht zichzelf het nodige huiswerk te verrichten om medio 2023 definitief een knoop door te hakken over de toekomst van IJsbaan Twente.
Lobbywerk
In deze tijd van onzekerheid staan twee enthousiaste schaatsers op: Diepenmaat en Vinkenvleugel. Elke winter zijn ze wekelijks op de ijsbaan te vinden, om zelf te schaatsen en/of training te geven. Beiden zijn niet alleen fervente (marathon)schaatsers, ze hebben ook bouwkundige/technische kennis en weten wat lobbywerk inhoudt. Ze slagen erin om nog vijftien betrokken schaatsers met uiteenlopende expertise (vakidioten) mee te krijgen in hun strijd. Als enige niet-schaatser sluit Wim Roetenberg, ex-wethouder van Haaksbergen, aan. Samen vormen ze de projectgroep Behoud IJssport Twente (BIJT).
Vinkenvleugel verzamelt 5500 handtekeningen voor een petitie die aan het stadsbestuur wordt aangeboden. Diepenmaat duikt samen met ijsmeester Wim van Dam en enkele technisch onderlegde marathonschaatsers (Rudi Geertman, Rob van Dongen, Werner Temmink en Martin Risseeuw) de machinekamer in om het energieverbruik van de ijsbaan tot achter de komma in kaart te brengen. Uit die sessies rolt een energieplan dat staat als een huis, waarover straks meer.
Ondertussen steken ze ook veel tijd in het politieke lobbywerk, niet alleen richting het het stadhuis van Enschede, maar ook in onder meer Hengelo en Haaksbergen. De ruim 80.000 schaatsers die jaarlijks naar de ijsbaan komen, inclusief 1400 kaarthouders van 18 verenigingen, zijn immers afkomstig uit heel Twente. “Het was alle hens aan dek”, zegt Diepenmaat.
Hij vindt in Gerard Kemkers, directeur van TalentNED, nog een enthousiast medestrijder (zie kader). De oud-schaatser blijkt achter de schermen van grote waarde voor BIJT. De projectgroep krijgt ook steun van de KNSB en werkt nauw samen met de Baancommissie Twente, als onmisbare link met de schaatsclubs. “Vanaf het eerste uur ben ik betrokken geweest bij allerlei initiatieven om een ijsbaan in Twente te realiseren. Het zou me toch niet gebeuren dat de ijsbaan nu ter ziele ging”, vertelt BCT-voorzitter Yme Drost, die met Derk Willem Ruesink en Arjan Kogelman het bestuur van de baancommissie vormt.
Sfeeractie
Het gezelschap weet de crisissfeer in Enschede letterlijk om te buigen in een positieve stemming. Na de zomervakantie komt de ijsbaankwestie tot een apotheose. De Twentse schaats- en ijshockeyclubs maken indruk met een sfeeractie voor het stadhuis in Enschede. Tweehonderd sporters, gehuld in clubtenue, maken in woord en gebaar duidelijk: ‘Schaatsen is onze passie’. B en W van Enschede zijn dan al lang en breed om; mede dankzij deze sfeeractie is ook de gemeenteraad overtuigd. Op 9 oktober neemt die het besluit om de IJsbaan Twente structureel open te houden.
“We doen dat vanwege economische, sportieve en maatschappelijke belangen”, licht sportwethouder Niels van den Berg toe. “De ijsbaan is een regionale grootstedelijke voorziening, van belang voor de aantrekkelijkheid van stad Enschede en de regio Twente. Op sportief gebied kunnen de duizenden sporters in alle doelgroepen de baan blijven gebruiken, inclusief de topsporters van TalentNED. De schaatssport draagt ook bij aan de gemeentelijke sportdoelen, zoals het bevorderen van een gezonde leefstijl en de sociale binding. Met het schoolschaatsen willen we de sport ook meer toegankelijk maken voor de jeugd.”
De schaatssport in Twente is dankzij dit raadsbesluit gered. De jaarlijkse exploitatiesubsidie gaat omhoog: van 100.000 naar 350.000 euro. Eenmalig komt daar nog 485.000 euro bij (in drie tranches t/m 2026), in afwachting van energiebesparende maatregelen. Optisport, dat ook ijsbanen beheert in Breda, Dordrecht en Hoorn, wordt tot medio 2025 de exploitant. Om het complex ook in de zomermaanden te kunnen benutten, wordt het bestemmingsplan aangepast. En om de energiekosten te drukken, investeert de gemeente Enschede, in verduurzaming van de ijsbaan.
Nu komen we terug bij het rapport van de werkgroep Energie, dat misschien wel de doorslag heeft gegeven voor een soepele doorstart. Diepenmaat en zijn makkers hebben berekend dat het mogelijk moet zijn om IJsbaan Twente, die nu jaarlijks 1,3 miljoen KWh elektriciteit en 30.000 kuub gas verbruikt, geheel energie- en klimaatneutraal te maken. Op korte termijn kan de energierekening omlaag én de gaskraan dicht door ledverlichting, het vervangen van de opblaasboarding door schuimkussens, warmtepompen én een betere afstelling van de koelinstallatie. Totale kosten: 1,1 miljoen euro. Besparing: 115.000 euro per jaar.
Er is nog veel meer mogelijk. De gemeente Enschede gaat op korte termijn onderzoek doen naar het ideale verduurzamingsplan, maar belangrijk bouwstenen daarvoor staan al op papier. Verzameld door de BIJT-werkgroep Energie, bevestigd door bureau Synarchis. Kort samengevat gaat het om de bouw van drie windmolens (50 meter hoog), een solarparking met 2500 zonnepanelen en een batterij als energiehub. “Die maatregelen kosten je samen nog 2,3 miljoen euro”, zegt Diepenmaat. “Door een besparing op je energiekosten heb je dat geld in 9,5 jaar terugverdiend.”
Samenwerking
Het is straks aan de gemeenteraad van Enschede om hierover knopen door te hakken. Misschien dat de regio nog meebetaalt, bijvoorbeeld via een topsportfonds, maar de kans daarop is klein. Kansen liggen er wel via het schoolschaatsen. Gemeenten zijn best bereid om die activiteit voor ‘hun eigen’ kinderen te subsidiëren. “Er loopt een pilot in Oldenzaal en Losser, waarbij kinderen tien keer naar de ijsbaan komen en les krijgen via de Sven Kramer Academy”, meldt Vinkevleugel. De Bornse Schaats- en Skeelervereniging maakt slim gebruik van het lokale ijsbaantje dat jaarlijks rond kerst in het dorp wordt neergelegd. De vereniging werft daar veel schaatsertjes, die uiteindelijk hun weg vinden naar IJsbaan Twente. “Het zou mooi zijn als dat aanslaat en dat andere gemeenten dit voorbeeld volgen.”
Was marketing de voorbije jaren een ondergeschoven kindje, nu is het nadrukkelijk de bedoeling om nieuwe markten aan te boren. De mensen van BIJT bruisen van de ideeën, die ze samen met de gemeente en exploitant Optisport willen uitwerken. Vinkenvleugel: “Vroeger kon niks. Er werd nauwelijks gekeken naar mogelijkheden meer bezoekers te trekken. Wij denken bijvoorbeeld dat er over de grens, in Duitsland, heel veel kansen liggen om te groeien. De ijsbaan is nu op publieksuren vaak onderbezet. Dat aantal van 80.000 bezoekers per jaar moet zeker omhoog kunnen, misschien zelfs verdubbelen.”
Duidelijk is dat de donkere wolken boven IJsbaan Twente zijn verdwenen. Waren de schaatsers een jaar geleden nog in mineur vanwege een dreigende sluiting, nu geloven ze rotsvast in een zonnige toekomst. Ze merken het op de ijsbaan, waar het alweer drukker en gezelliger wordt op trainingsavonden. “Achteraf gezien is het heel goed dat PCH de stekker eruit heeft getrokken”, zegt Diepenmaat. “Er liggen nu echt kansen om de ijsbaan en daarmee de schaatssport in Twente naar een hoger plan te tillen. We staan er nu goed voor, maar kunnen niet op onze lauweren rusten. Het is zaak om de komende jaren nog stevig door te pakken.”
