OS-moment: 'Schaatskoning' Uytdehaage

Uytdehaage, die in Salt Lake zijn olympische debuut maakte en daarna ook nooit meer op de Spelen in actie kwam, bracht de Nederlandse schaatsfans in vervoering. De Utrechter veroverde goud op de vijf en tien kilometer en zilver op de 1500 meter.

De aanloop naar de Spelen in Salt Lake was al veelbelovend voor Uytdehaage. Hij schreef door twee vijfde, een vierde en een tweede plaats het EK Allround in Erfurt op zijn naam. Vanaf dat moment was de Utrechter iemand om rekening mee te houden, maar met drie olympische plakken hield eigenlijk niemand rekening.

Op de vijf kilometer, die in Salt Lake voor Uytdehaage als eerste op het programma stond, werd de pupil van Gerard Kemkers meteen op scherp gezet. De Amerikaan Derek Parra zette een nieuw wereldrecord op de klokken. Uytdehaage liet zich echter niet van de wijs brengen en ging daar met 6.14,66 onderdoor.

Daarmee dook hij ruim drie seconden onder de toptijd van Parra en het oude wereldrecord, dat op naam stond van Gianne Romme, werd met vier seconden verbeterd. Na Uytdehaage kwam Bob de Jong nog in de baan, maar hij vormde bij lange na geen bedreiging voor het eerste goud van de blonde Nederlander.

Na het eerste hoogtepunt in Salt Lake kwam Uytdehaage pas tien dagen later weer in actie. Op 19 februari verscheen hij al vroeg aan de start op de 1500 meter. Ondanks dat de schaatsmijl niet tot de specialiteit behoorde van de Utrechter, verbaasde hij de schaatswereld opnieuw met een wereldrecord in 1.44,57.

Lange tijd stond hij daarmee op de eerste plaats en leek het erop dat hij zijn tweede gouden medaille in Salt Lake zou binnenhalen. Het was echter Parra, op de vijf kilometer nog afgetroefd door Uytdehaage, die zijn sportieve revanche nam en de tijd verbeterde met 1.43,95, waardoor de Nederlander - alsnog razend knap - het zilver pakte.

Volgens Uytdehaage bewaart hij uitgerekend aan de enige niet-gouden plak de beste herinnering, zo zei hij later. "Natuurlijk zijn al die titels mooi, maar bij dat zilver op de 1500 meter zat zo veel spanning en emotie. Alleen dat wachten al. Het heeft veel indruk op me gemaakt."

Drie dagen later was het voor Uytdehaage tijd voor zijn laatste en langste afstand in Amerika: de tien kilometer. Voor iedereen die misschien nog twijfelde aan zijn suprematie liet hij nog maar eens zien ongenaakbaar te zijn. In 12.58,92 verpulverde hij Parra, dook hij als eerste schaatser ooit onder de dertien minuten en pakte hij opnieuw het goud.

Daarmee overklaste Uytdehaage de overige deelnemers en werd hij met groot machtsvertoon eerste op de 10.000 meter. Romme werd tweede, maar kwam met een tijd van 13.10,03 bij lange na niet in de buurt van de tijd van zijn landgenoot.

"Voor mijn gevoel was ik niet bezig met een wereldrecord", zei Uytdehaage over zijn derde topprestatie in Salt Lake. Tijdens de race had hij niet eens door dat hij aan een historische race bezig was. "Pas toen ik na de race de tijd op het bord zag staan, wist ik dat het goed zat."

De prestaties van Uytdehaage leverden hem veel respect op in de schaatswereld. Niemand minder dan zijn voorbeeld, de Noor Johann Olav Koss, had bijna vierduizend euro over voor een gesigneerd schaatspak van de Nederlander en sprak lovende woorden.

"Jochem gaat door voor de nieuwe generatie schaatsers. Een sterke allrounder, die ook op individuele afstanden geweldig uit de voeten kan", zo oordeelde de olympisch kampioen op de 1500 meter van 1992 en 1994 en op de vijf en tien kilometer van 1994. Ook Derek Parra had bewondering: "Hij is de schaatskoning van deze Winterspelen."

Als passende afsluiting van zijn gouden olympische schaatsseizoen werd Uytdehaage vervolgens in het Heerenveense Thialf ook nog wereldkampioen allround. Zijn topjaar leverde hem uiteindelijk de titel 'sportman van het jaar' op.

Bekijk hier de tien kilometer van Uytdehaage, waar hij als eerste schaatser ooit onder de dertien minuten rijdt:

Aftellend naar de Olympische Winterspelen in Sotsji belicht schaatsen.nl elke dag een olympisch moment.