De dubbele zwarte bladzijde van Vancouver 2010

EDWIN VAN CALKER: 'HET WAS HET MEEST SURREALISTISCHE DAT IK OOIT HEB ERVAREN'

23 februari 2010. Goud op de tien kilometer, Sven Kramer was er meer dan klaar voor. De Fries voerde de ranglijst aan van de beste tijden op de langste afstand in deze winter, en had hij ook al niet op geweldige wijze het eerste goud van de Spelen op de vijf kilometer veroverd, tien dagen eerder? Nummer twee kwam hem – de koning van de langebaan - toe, daar was iedereen het wel over eens.

Op de Spelen gebeuren áltijd vreemde, onverwachte dingen. Ook de 23e dag van februari kreeg een wending die tot de nooit meer verdwijnende nachtmerrie van Kramers imposante loopbaan zou uitgroeien. En dat door zo’n stom misverstand, een zeldzame vergissing bij het wisselen van baan. Oplettende toeschouwers, en de meesten waren dat niet omdat Sven weer ouderwets tekeerging, zagen het gebeuren. Zijn coach Gerard Kemkers twijfelde, raakte daardoor de draad helemaal kwijt en schreeuwde al gebarend waar zijn vedette heen moest. Het bleek de foute aanwijzing…..

“Ik had niets in de gaten. Niemand van ons kreeg onmiddellijk mee wat er aan de hand was. Aan de reactie van het publiek kon je weinig merken, het nieuws druppelde pas later door toen ik her en der om me heen hoorde dat Sven in de verkeerde baan schaatste”, vertelt Volkskrant-fotograaf Klaas-Jan van der Weij die langs de baan zat om hét moment van de rit te vangen met zijn camera. Dat lukte dus niet meer. “Op zich niet zo erg, want alle collega’s hadden de verkeerde wissel niet kunnen schieten. Ik zou eigenlijk nog eens mijn fotoarchief moeten doorspitten om te zien of er toch geen beeld tussen zit dat iets met dat legendarische moment heeft te maken, want ik bevond me toevallig wel aan die kant van de baan. Ongelooflijk hè, ik stond bij het ingaan van de bocht. Raar, als je er over nadenkt. Dit zijn mijn vijftiende Spelen en een van de meest gedenkwaardige fragmenten in de Nederlandse sportgeschiedenis is me ontgaan.”

“Iedereen weet waar het over gaat. Langzamerhand besefte ik wat er aan de hand was. Wat nu? schoot er door mijn hoofd. Er moest wel onderscheidend beeld komen, maar hoe? In die tijd, of beter, op die Spelen, had je gelukkig nog veel bewegingsvrijheid. Zo kon ik naar andere kant van de ijsbaan lopen waar Henk Gemser hem opving, op z’n knieën voor Sven op de grond zat en hem vasthield. Was best een mooi tafereel. Voor mij was dat het moment. Niet in werkelijkheid, maar dit symboliseerde de treurigheid, veroorzaakt door de wissel.”

Het bleek niet het enige drama die een sprookje deed transformeren in een nachtmerrie. Er kwam nieuws uit de bergen van Whistler dat de viermansbob niet van start zou gaan. Voor chef de mission Henk Gemser de kans om het ene drama van het andere af te leiden. Met bobsleepiloot Edwin van Calker blikken we terug op deze dubbele zwarte bladzijde van de Spelen.

De 42-jarige voormalig bobsleeër - geboren in het Drentse Gasselternijveenschemond – is inmiddels vader van een dochter (3) en een zoon (1). “Nu het wat langer geleden is, praat ik luchtig over de Spelen van Vancouver, maar zeker het eerste jaar daarna was heftig. De publieke opinie had zich tegen ons gekeerd. Iedereen trok alle steun in: de bond (BSBN), onze sponsoren en de partners die het materiaal leverden. Alles was in één klap weg.”

Van Calker gaat terug naar die bewuste dag in februari. “De verkeerde wissel van Sven Kramer was in de middag. Ons besluit sijpelde ook langzaam door. De media uit Vancouver werd opgetrommeld om naar de bergen in Whistler te komen, waar de olympische sneeuwonderdelen plaatshadden. Die avond heeft NOC*NSF heel snel een persconferentie belegd, waar in allerijl bekend werd gemaakt dat de viermansbob niet van start zou gaan. Wij mochten daar zelf niets aan toevoegen. Wij waren er niet eens bij aanwezig.”

Het was nacht geworden in Vancouver. Gezien het tijdverschil was de nieuwe dag in Nederland alweer aangebroken. “Wij zaten in een huis in Whistler. Ik probeerde wat te slapen, maar ik was helemaal uit het lood geslagen. Pas de volgende ochtend hebben wij een reactie kunnen geven via een persconferentie, maar het nieuws had zijn vlucht al genomen en was volledig zijn eigen leven gaan leiden. Achteraf gezien had dit beter gemanaged moeten worden. In ieder geval met ons erbij of alleen met mij, zodat ik mijn verhaal als piloot had kunnen vertellen.”

In aanloop naar de Spelen van Vancouver werd het team van Van Calker in Nederland flink gehiped en werd het beschouwd als outsider voor een medaille. In het seizoen 2007-2008 zorgden Van Calker samen met zijn broer Arnold, Sybren Jansma en Arno Klaassen voor een unieke Nederlandse prestatie door zilver te winnen in de World Cup in Köningssee. Nooit eerder was een Nederlands mannenteam op het podium geëindigd in deze sport.

“Er was veel media-aandacht. Ik vond dat leuk en uitdagend. Al wisten we toen al dat de olympische baan in Vancouver lastig zou worden. Een jaar voor de Spelen mochten we de baan testen. Dat waren voor alle teams uitdagende testweken. De baan was ontwikkeld op de tekentafel en er zouden maximale snelheden van 135 kilometer per uur behaald worden. De realiteit leerde ons dat deze opliepen tot wel 155 kilometer per uur. Dat gecombineerd met heel lastige bochtencombinaties, maakte het dat wij met twee ijzers uit bocht dertien kwamen en vol tegen bocht veertien aanklapten. Bij de finish konden twee van onze mannen niet meer uit de bobslee komen en werden afgevoerd naar het ziekenhuis. Dat is een heel heftige crash geweest. Achteraf gezien heb ik de impact hiervan misschien wel wat onderschat.”

Vlak voor de Spelen behaalde van Calker zowel in de tweemans- als in de viermansbob het podium in de wereldbekers. Alle seinen stonden weer op groen. Totdat er vlak voor de openingsceremonie van de Spelen in Vancouver iets verschrikkelijks gebeurde. “We kwamen aan in het olympisch dorp in de bergen van Whistler en zagen op een tv-scherm een Georgische rodelaar tijdens een training uit de baan vliegen en frontaal op een paal klappen. Het beeld ging op zwart. Vrij snel daarna werden we opgeroepen om naar de openingsceremonie te gaan. Onderweg in de bus hoorden wij dat de Georgiër was overleden. Het begon in mijn hoofd te malen. Mijn gedachten gingen terug naar de harde klap van het jaar daarvoor.”

Er ontstond veel commotie over de veiligheid rondom de baan, de hoge snelheden gecombineerd met de bochtencombinaties. “We hadden toezeggingen gekregen van het Canadese Olympisch Comité en het IOC dat ze de baan aan zouden passen om de snelheid eruit te halen, maar tijdens de eerste trainingsruns van de Spelen bleek al snel dat dit niet het geval was. Wij als buitenlandse teams mochten maximaal veertig runs op die baan maken. De Canadezen hadden er wel vijfhonderd gedaan. Door een moeilijke baan aan te leggen, vergrootte dat hun kansen op olympisch goud.”

Het balletje begon de verkeerde kant op te rollen. “Tijdens de eerste officiële training crashten wij meteen. Mijn vertrouwen kreeg wederom een enorme tik. Op de tweede trainingsdag werd de training een uur stilgelegd, vanwege vele crashes in de baan. De traumahelikopters waren onderweg naar het ziekenhuis in Vancouver en er mocht niet afgedaald worden wanneer er geen medisch personeel bij de baan was.”

“Ik had vooral problemen met bocht dertien. We hadden daar coaches en camera’s neergezet, maar we kregen de vinger er niet op wat ik moest veranderen om die baan onder controle te krijgen. Dat vond ik achteraf het meest frustrerende. Als je met 150 kilometer door die baan schiet, ben je een speelbal. Op geen enkele andere baan in de wereld heb ik dat gevoel gehad. Ik zat met de handen in het haar: hoe moet ik dit doen? Het was een wonder dat we tijdens de olympische wedstrijd in de tweemansbob niet onderuit zijn gegaan en als veertiende gefinisht zijn.”

Na die wedstrijd heb ik mijn twijfels uitgesproken naar mijn team. Ik was radeloos. Ik wist niet wat ik moest veranderen en de coach was eveneens onwetend. Mijn eigen mannen waren vooral de aanduwers. Die hadden ook geen idee wat ik kon veranderen. Ik heb me daar erg alleen gevoeld.

Er volgden vele sessies met het NOC*NSF en alle betrokkenen om te zorgen dat we wel naar beneden zouden gaan. Tevergeefs. “Mijn zelfvertrouwen was compleet weg en ik kon het op dat moment niet meer waarmaken. Ik vond het niet verantwoord om naar beneden te gaan en heb de verantwoordelijkheid voor mezelf en mijn bemanning genomen. De harde crashes, de rodelaar die is omgekomen en geen controle hebben in die baan, gaven de doorslag. Onze levens wilde ik niet op het spel zetten. Het was het meest surrealistische dat ik ooit heb ervaren.”

Chef de mission Henk Gemser heeft het nooit letterlijk gezegd om twee ‘bad news’ gebeurtenissen op een dag naar buiten te laten brengen, maar ik kan me voorstellen dat het zo bedacht is. Om dit ‘de zwarte bladzijde van de Spelen’ te laten zijn en de volgende ochtend in Vancouver weer met een frisse start verder te kunnen. Ze zullen er ongetwijfeld een strategie voor hebben gehad, maar die is mij tot op heden niet bekend. Ik heb er geen contact over gehad met Sven Kramer. Hij had nog andere afstanden op het programma staan. Wij zijn vrij snel weer teruggegaan naar Nederland.”

Alle info over de Olympische Spelen van Beijing vind je hier