Schoonrijden is ontstaan rond 1875 en is één van de oudste schaatsvormen in ons land. Kunstrijden en langebaanschaatsen zijn beide afgeleid van het schoonrijden. Schoonrijden is vooral bekend vanwege de sierlijke beweging, snelheid is niet van belang. Door de ongedwongen wijze van rijden is schoonrijden een goede basis voor andere schaatsdisciplines. Tijdens de wintermaanden wordt er wekelijks gewerkt aan techniek en balans tijdens de trainingen, zodat iedereen de perfecte schaatsslag, afwisselend gereden op de buiten- en de binnenkant van een schoonrijschaats beheerst.
Sinds november 2013 staat schoonrijden op de schaats op de Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed. Door het plaatsen van schoonrijden op de Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed is KNSB verplicht tot het levend houden van de sport in Nederland voor de toekomst. Dit wordt gedaan door een aanbod van presentaties, proeflessen en demonstraties aan ijsclubs, schaatsverenigingen en andere geïnteresseerde organisaties.
Schoonrijschaatsen wijken af van andere schaatsen. Zij zijn een tussenvorm van de kunstrijschaats, met een sterke ronding, en de langebaanschaats, met een veel kleinere ronding. Schoonrijschaatsen zijn aan de voor- en achterkant iets verlengd. Doordat ze geslepen worden met een straal van twaalf tot veertien meter, ontstaat de juiste ronding in de lengterichting van het ijzer. Hierdoor kan de schaatser goed kantwisselingen maken.
Voor het schoonrijden zijn er verschillende soorten schaatsen beschikbaar. Zo zijn er klassieke schaatsen met een zwarte kunstrijschoen, met daaronder schaatsijzers die speciaal voor het schoonrijden zijn ontworpen. Daarnaast is er de moderne klapschaats, een langlaufschoen met een binding waarmee je de ijzers onder de schoen kunt klikken. Beide soorten schaatsen hebben ijzers met een scherpe ronding.
De voorkeur is afhankelijk van de schaatser. Ga je voor de stevigheid die een leren schaatsschoen biedt, dan kies je vaak voor de klassieke schoonrijdschaatsen. Wil je een meer eigentijdse schaats en ga je voor het gebruiksgemak, dan zal de klapschaats met een langlaufschoen de voorkeur hebben. Bij deze schaatsen loop je met je schoenen naar het ijs, waar je pas de ijzers eronder klikt.
Gedurende een seizoen zijn er vier schoonrijdwedstrijden: drie regionale en als afsluiting het Nederlands kampioenschap. Deelnemers rijden in de A-klasse of Hoofdklasse, waardoor er een jaarlijkse promotie en degradatie plaatsvindt, zodat iedereen op zijn eigen niveau kan rijden. Juryleden letten tijdens de wedstrijd op het toepassen van de juiste techniek. Hierbij zijn de afzet, de houding en de helling van de schaatser belangrijk. Er zijn prijzen te verdienden voor de beste solorijders, de beste paarrijders en de beste formaties. Mocht er een echte winter zijn met goed natuurijs, dan kan er binnen enkele dagen een wedstrijd georganiseerd worden. De bekendste is die op het IJsselmeer verreden werd bij Hindeloopen.
Op verschillende ijsbanen zijn er trainingsgroepen actief die het schoonrijden beoefenen. Dit zijn de ijsbanen in Alkmaar, Dordrecht, Heerenveen, Hoorn, Utrecht en Zoetermeer.
Nieuwsgierig om zelf een keer te schoonrijden? Neem dan contact op met een lokale vereniging of met de sectie schoonrijden voor twee gratis proeflessen en ervaar hoe het is om met een sierlijke beweging over het ijs te gaan. Goed om te weten, voor de proefles zijn ook schoonrijdschaatsen beschikbaar.